ผญาสุภาษิต
เฮือนใด
ยามกินข้าว พาเดียวเป็นหมู่
คำฮักยังซ่างตู้ม กันไว้หมื่นอะสง
คำฮักยังซ่างตู้ม หมายถึง
ความรักเป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน
ตู้ม หมายถึง รวมกัน
หมื่นอะสง หมายถึง หมื่นอะสงไข
หมายความว่า
สมาชิกภายในครอบครัวกินข้าวสำรับเดียว จะมีความรักความสามัคคีที่มั่นคง
เป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน อยู่ด้วยกันได้นานๆตลอดไป
ผมบ่หลายให้ตื่มซ้อง พี่น้องบ่หลายให้ตื่มเสี่ยวตื่มเกลอ
ตื่ม หมายถึง เพิ่มเติม
ซ้อง หมายถึง ผมที่ตัดออกมาไว้ทำเป็นช้อง บางทีเป็นผมปลอม
เสี่ยว หมายถึง มิตรสหาย เพื่อนรัก เกลอ
หมายความว่า ผมไม่มากให้เพิ่มช้อง
พี่น้องไม่มากให้เพิ่มมิตร กล่าวคือ คนเราอยู่โดดเดี่ยวไม่ได้ ต้องพึ่งพาอาศัยกัน
ต้องมีพรรคพวกมิตรสหายและต้องสร้างความผูกพัน ความรัก
ความสามัคคีเพิ่มขึ้นเรื่อยๆจึงจะมีชีวิตที่สมบูรณ์
เฮ็ดกินอย่าคร้าน เข้าบ้านอย่าอาย
เห็นคนตาย อย่าขี้เดียด
เฮ็ด หมายถึง ทำ
คร้าน หมายถึง เกียจคร้าน
ขี้เดียด หมายถึง รังเกียจ
หมายความว่า ทำมาหากินอย่าเกียจคร้าน
เข้าไปในหมู่บ้านอย่าขี้อาย กล้าพูดกล้าถาม เห็นคนตายอย่ารังเกียจ ให้ช่วยเหลือจัดการศพ
จันทร์ใสแจ้ง ดวงเดียวบ่มีค่อง
บ่มีดาวแวดล้อม จันทร์เจ้าก็บ่เฮือง
ใสแจ้ง หมายถึง ส่องสว่าง
บ่เฮือง หมายถึง ไม่เรืองแสง ไม่สว่าง
หมายความว่า ความสวยงาม
ความมีเกียรติยศชื่อเสียงนั้น จะเด่นอยู่อย่างเดียวดายไม่ได้
จะต้องมีบริวารแวดล้อม จึงจะเด่นดังรุ่งเรืองอย่างแท้จริง
เปรียบได้กับพระจันทร์ส่องแสงสว่างดวงเดียวไม่สวยงาม ไม่มีดวงดาวแวดล้อม
พระจันทร์ก็จะไม่เรืองแสง
เฮือคาแก้ง เกวียนเห็นให้เกวียนแก่
บาดว่าไปฮอดน้ำ เฮือซิได้แก่เกวียน
เฮือ หมายถึง เรือ
แก้ง หมายถึง โขดหินใต้น้ำ เนินดิน บนบก
แก่ หมายถึง ลาก
บาดว่า หมายถึง แต่ว่า
ฮอด หมายถึง ถึง
หมายความว่า ต้องพึ่งพาอาศัยกัน
โอกาสใดเป็นผู้มีโอกาสต้องช่วยเหลือผู้ขาดโอกาสต่างคนต่างมีความโอบอ้อมอารีต่อกัน
บ้านเมืองจึงจะน่าอยู่และเจริญรุ่งเรืองต่อไป
ขอบคุณข้อมูลจาก :
หนังสืออธิบายผญา ๑ (ฉบับปรับปรุงแก้ไข ๒๕๔๕) บอกลูกหลานเล่ม ๑๐
